شانکر باکتریایی Bacterial Canker:

عامل بیماری: Clavibacter michiganensis

انتشار: سراسر جهان

علائم:

اولین نشانه پژمردگی برگهای پایینی گیاه است. ممکن است برگها پژمرده همواره به یک سمت متمایل شوند و خطوطی با رنگ روشن در بالا و پائین رگبرگ میانی، دمبرگ و ساقه گسترش یابد. این خطوط ممکن است باز شوند و شانکرها را پدید آورند. برگها و دمبرگهای آلوده به طور مشخصی به ساقه متصل می مانند. در داخل ساقه ها تغییر رنگ آوندی قهوه ای و زرد روشن به چشم می خورد که به تدریج قهوه ای مایل به قرمز شده و اغلب مغز ساقه به زرد تغییر رنگ می یابد و ترد و تو خالی می شود. ترشح باکتریائی زرد رنگی می تواند از انتهای بریده شده یک ساقه آلوده خارج گردد. آلودگی میوه به صورت زخمهای سفید و کوچکی است که به سوی زخمهای قهوه ای و جربی پیشرفت می کند. این زخم ها توسط هاله های سفید رنگی احاطه می شوند که ظاهری شبیه به چشم پرنده به آنها می دهد نوعا بافت آوندی که از اثر زخم ساقه بدون میوه گسترده شده است تغییر رنگ زرد و نهایتا قهوه ای خواهد داشت و حفره هائی در مغز ساقه پدید خواهد آمد. این علائم روی میوه نیز دیده می شود.

شرایط جهت گسترش بیماری:

آلودگی معمولا از طریق زخمها در بافت گیاهی ایجاد می گردد. به هر حال این آلودگی از روزنه های برگی یا ریشه ها نیز می تواند رسوخ یابد. باکتری می تواند بیش از پنج سال در خاک و بقایای گیاهی آلوده زنده بماند. همچنین باکتری می تواند روی علفهای هرز، گوجه فرنگی وحشی و بذر آنها زنده بماند. انتشار ثانویه از طریق ترشح آب، تجهیزات و ابزار آلوده که در عملیات هرس، چیدن و انتقال استفاده می شود، ایجاد می شود. درجه حرارتهای معتدل (18-24 درجه سلسیوس) و رطوبت نسبی بیش از50 % گسترش بیماری را تسهیل می کند. شرایط رطوبت بهینه برای رشد باکتری و نور کم استفاده زیاد از عناصر غذائی به ویژه ازت نیز پیشرفت بیماری را تسریع می کند. علائم در خاکهای ماسه ای بیش از خاکهای سنگین شدت می یابد.

کنترل:

استفاده از بذر سالم، به صورت سترون سازی بقایای تجهیزات استفاده شده در عملیات نشاکاری قبلی می تواند خسارت ناشی از این بیماری را کاهش دهد. نشاها نمی بایست هرس یا چیده شوند زیرا که انتشار ثانویه می تواند به سرعت از این طریق انجام گیرد. تناوب با محصول غیر میزبان حداقل به مدت 3 سال می تواند میزان خسارتهای ناشی از شانکر باکتریائی را کاهش دهد.

خالزدگی باکتریائی: Bacterial Speck

عامل بیماری: Pseudomonas Syringae pv .tomato دو نژاد (0و1) گزارش شده است.

انتشار: سراسر جهان

علائم:

این باکتری می تواند به برگها، ساقه ها، دمبرگها و گلهای حمله نماید. علائم برگی به صورت نقاط قهوه ای تیره تا سیاه رنگ که اغلب توسط یک هاله زرد رنگ احاطه شده است، بروز می کند. همچنین زخمهای سیاه رنگ با حاشیه زرد نیز می تواند در حاشیه برگها، جائی که قطرات شبنم جمع می گردند، ایجاد شود. زمانی که این زخمها به هم می پیوندند سطح وسیعی از بافت برگ میمیرد. زخمهای سیاه به شکل تخم مرغی تا کشیده روی ساقه ها و دمبرگها ایجاد می گردند. معمولا زخمهای میوه کوچک، خال مانند و سطحی باقی می مانند. زخمها روی میوه های نرسیده بزرگتر و عمیق تر می باشند و با هاله سبز رنگی احاطه می شوند.

شرایط جهت گسترش بیماری:

گسترش بیماری در هوای سرد (13-25 درجه سلسیوس) و بارانی یا آبیاری بارانی تسهیل می گردد. معمولا خیس بودن برگ به مدت یک روز برای گسترش بیماری لازم است. خال زدگی گوجه فرنگی اغلب در نواحی خشک که در آنها از آبیاری بارانی استفاده می شود، ایجاد می گردد و در نواحی که تحت آبیاری قطره ای یا نشتی می باشند، این بیماری به ندرت دیده می شود. باکتری می تواند روی ریشه ها یا برگهای بسیاری از محصولات و علفهای هرز زنده بماند. بذر نیز می تواند آلوده باشد ولی انتقال با بذر معمولا از اهمیت کمتری برخوردار است.

کنترل:

استفاده از ارقام مقاوم موثرترین راه جهت کنترل این بیماری است. سمپاشی با سموم مسی که در اوایل بیماری استفاده شود می تواند شدت بیماری را کاهش دهد. در جائی که باکتریها حضور دارند، آبیاری بارانی شدت بیماری را افزایش خواهد داد و بنابراین آبیاری نشتی یا قطره ای می بایست استفاده شود.

ارقام مقاوم:

موجود است.

لکه باکتریائی: Bacterial Spot                                                                                                      

عامل بیماری: Xanthamonas vesicatoria و Syn: X.compestris pv.vesicatoria

حداقل 3 نژاد گزارش شده است. استرین هایی شناخته شده اند که گوجه فرنگی و فلفل را آلوده می نماید. بقیه استرینها تنها گوجه فرنگی را آلوده می سازد.

انتشار: سراسر جهان

علائم:

آلودگی ها می توانند در تمامی اندامهای هوایی گیاه بروز نمایند. اولین علائمی که روی برگها مشاهده می گردد نقاط آب سوخته، دایره ای شکل و سیاه رنگی هستند که کمتر از mm 3 قطر دارند. این نقاط زاویه دار می شوند و ممکن است سطحشان روغنی شود که مرکز آن نیمه شفاف و حاشیه آن سیاه رنگ می باشد. مرکز این زخمها بزودی خشک شده و ترک می خورد و ممکن است هاله زرد رنگی زخم را احاطه کند. زخمها به سرعت روی برگهای جوان زیاد می شوند. در طول دوره هایی با رطوبت زیاد (باران سنگین، مه یا شبنم) برگها ممکن است به جای علائم تیپیک (نوعی)، حالت بادزدگی پیدا کنند.

علائم روی میوه عبارتست از نقاط کوچک سیاهرنگی روی گوجه فرنگی های نارس که بعدا این لکه ها به صورت بیضی درآمده و رنگ آن قهوه ای خواهد شد و گاهی با دایره ای برنگ روشن محاط می گردد. این زخمها می توانند mm 4-5 قطر داشته باشند، رنگشان قهوه ای گردد و همچنین می توانند حاشیه برجسته و مرکز آبسوخته داشته باشند.

شرایط جهت گسترش بیماری:

باکتری می تواند در بقایای محصول، روی گیاهان خودرو، علفهای هرز و بذرها زنده بماند. این بیماری به سرعت در خزانه ها با آبیاری بارانی و بارانهای همراه با بادپخش می شود. آلودگی معمولا درون زخمها ایجاد می شود. منشا این زخمها ممکن است حشرات، باران و ماسه همراه با باد و مه پاشی با فشار قوی باشد. حرارتهای زیاد (30-24 درجه سلسیوس) همراه با آبیاری بارانی یا باران سنگین گسترش بیماری را تسریع می کند.

کنترل:

استفاده از بذر و نشاهای عاری از بیماری در کنترل اولیه لکه باکتری مهم است استفاده از سموم مسی می تواند برگهای متوسط را از حمله حفظ کند. زمانیکه لکه باکتریایی بوجود می آید، می بایست از آبیاری هوائی پرهیز کرد. تناوب با محصولات غیر میزبان و کنترل علفهای هرز و گیاهان خودرو می توانند نکته های خوبی جهت جلوگیری از بیماری باشند. عملیات خوب بهداشتی شامل تمیز کردن تجهیزات استفاده شده در مزارع بیمار و زیر خاک کردن تمامی بقایای گیاهی بلافاصله پس از برداشت، می تواند خسارت ناشی از این بیماری را کاهش دهد.

ارقام مقاوم:

وجود ندارد.

پژمردگی باکتریائی جنوبی: Southern Bacterial Wilt

عامل بیماری: solanacearum

(Syn: Pseudomonas solanacearum)

(Syn: Ralstonia solanacearum)

انتشار: سراسر جهان

علائم:

علائم به صورت افتادگی برگهای پایینی می باشد که به زودی با پژمردگی کامل گیاه دنبال می شود. زرد شدگی برگی در این بیماری دیده نمی شود. زمانیکه ساقه بریده می شود ترشح خاکستری رنگ و لزجی از انتهای بریده شده خارج می گردد. برش طولی از ساقه، تغییر رنگ آوندی از زرد به قهوه ای روشن را نشان می دهد که بعدا قهوه ای تیره شده و با پیشرفت بیماری خلالی می شود. یک روش سریع برای تشخیص، قرار دادن یک تکه ساقه تازه بریده شده در آب است. یک ماده شیری رنگ یا سفید رنگ از باکتریها، از انتهای ساقه بریده شده به خارج تراوش می کند.

شرایط جهت گسترش بیماری:

این باکتری میزبان های بسیاری برابر با بیش از 20 گونه گیاهی دارد که می تواند روی آنها بقا یابد. باکتری از طریق زخمهای طبیعی ایجاد شده روی ریشه ها و یا از طریق زخمهای ایجاد شده به علت نشاء و عملیات زراعی یا تغذیه نماتدها، ریشه ها را آلوده کرده و در آنجا زنده بماند. حشرات جونده نیز ممکن است باکتری را انتقال دهند. باکتری می تواند در آب جاری، در خاک روی تجهیزات زراعی و در نشاهای بیمار انتشار یابد. آب و هوای گرم (35-29 درجه سلسیوس) و رطوبت خاکی زیاد، گسترش بیماری را تسهیل می کند.

کنترل:

استفاده از نشاءهای عاری از بیماری، ضدعفونی خاک، کنترل علفهای هرز و تناوب محصول می تواند خسارت این بیماری را کاهش دهد. پیوند کردن روی پایه های مقاوم یا استفاده از ارقام متحمل می تواند خسارت ناشی از پژمردگی باکتریائی را به حداقل برساند.

ارقام مقاوم:

پاره ای ارقام متحمل وجود دارد.

لکه برگی سرینگه: Syringae Leafspot

عامل بیماری: Pseudomonas syringae pv. Syringae

علائم:

پاتوژن بیماری ممکن است به قسمتهای مختلف گیاه، از جمله برگ ریشه ساقه گل و میوه خسارت وارد نماید.

علامت بیماری روی برگ عبارتست از نمایان شدن لکه های قهوه ای تا سیاه که غالبا با هاله ای زرد رنگ احاطه شده است. گاهی این لکه ها با آب سوختگی روی برگها متشابه می تواند باشد. لکه های سیاه روی ساقه و گاهی دمبرگها نیز قابل توسعه است. این علائم لکه ای روی میوه های نارس نیز قابل مشاهده است که با هاله ای از رنگ سبز احاطه شده است و با ناخن انگشت قابل پاک شدن است.

شرایط جهت گسترش بیماری:

باکتری می تواند در یک مرحله غیر انگلی (غیر بیماری زا) روی هر دوی گیاهان میزبان و غیر میزبان بقا یابد و از طریق این گیاهان انتشار یابد.

زمانی که شرایط محیطی سرد و مرطوب می گردد برایایجاد آلودگی، زخم باید ایجاد شود و پاتوژن از طریق زخمهائی که توسط بیماری دیگری ایجاد شده است، حمله نماید. باکتری عامل بیماری، پاتوژن ضعیفی است و کل گسترش بیماری ممکن است از آن چه توسط خالزدگی باکتریائی ایجاد می شود، تجاوز ننماید.

کنترل:

کنترل بیماری با استفاده از سموم مسی امکان پذیر است. اما در این بیماری تا زمانی که خسارت اقتصادی مورد توجه نباشد، سم پاشی ضروری نیست. اگر بیماری ایجاد شود، می بایست تعیین گردد که علائم به وسیله لکه برگی سرینگه ایجاد شده است و نه توسط بیماری باکتریائی دیگری که ممکن است نیاز به کنترل قویتری داشته باشد.

ارقام مقاوم:

وجود دارد.

شانکر ساقه آلترناریائی: Alternaria Stem Canker

عامل بیماری: Alternaria Alternata f.sp.lycopersici

انتشار: ایالات متحده آمریکا (کالیفرنیا) و اکثر مناطق جهان

علائم:

علائم بیماری روی برگ، دمبرگ، ساقه و میوه بصورت ترکهای قهوه ای می باشد که با حلقه های روشن احاطه شده است. روی ساقه و محل هرس، ترکهای گوجه فرنگی ابتدا ظاهر شده و ممکن است بصورت دایره ای محیط ساقه را قهوه ای و خشک نموده و بوته را از بین ببرد.

میوه در زمان نارسی آلودگی را نشان می دهد و در تداوم رشد میوه و رنگ گیری آن همچنان باقی می ماند. لکه های روی میوه ابتدا قهوه ای و بعدا سیاه خواهد شد. سموم ناشی از فعالیت قارچ از طریق آوندها به قسمتهای بالاتر گیاه انتقال یافته و بخش بزرگی از برگ که بین رگبرگها احاطه شده است را قهوه ای کرده و از فعالیت باز خواهد داشت.

شرایط جهت گسترش بیماری:

قارچ می تواند در خاک و بقایای محصولات به مدت بیش از یک سال زنده بماند. بارش باران اعمال ابیاری بارانی و شبنم، گسترش این بیماری را تسهیل می کند. کنیدیهای این قارچ به راحتی توسط باد انتشار می یابند و راه نفوذ قارچ از طریق زخمهای ایجاد شده روی ساقه و یا دمبرگ می باشد.

کنترل:

کنترل این بیماری با قارچ کشها مشکل است بنابراین می بایست از ارقام مقاوم استفاده شود.

ارقام مقاوم:

وجود دارد

آنتراکنوز: Anthracnose

عامل بیماری: Colletotrichum coccodes

1. dematicum , C.gloeosporiodes و دیگر گونه ها

Glomeraticum Cyngulata

انتشار: سراسر جهان

علائم:

آلودگی: آلودگی ممکن است روی میوه ها، ساقه ها، برگها و ریشه ها و یا به صورت آلودگی شدید میوه و ریشه آغاز شود. اگرچه زمانی که میوه سبز است به سادگی آلوده می شود، اما علائم تا زمانی که میوه کاملا برسد، ظهور نمی یابد. زخمهای ابتدائی فرورفته و حلقوی می باشند و با علامت مشخص حلقه های متحدالمرکز در حال گسترش ظاهر می گردند. در آب و هوای مرطوب کنیدیهای بیشاری در یک ماده ژلاتین مانند لزج صورتی، بر سطح زخمها گسترش می یابند. آلودگی ریشه معمولا با چوب پنبه ای شدن ریشه که عامل آن قارچ Pyrenochaeta lycopersici است، همراه می باشد. آلودگی برگی ندرتا مشکل زا است و توسط زخمهای حلقوی قهوه ای رنگ کوچک که توسط هاله زرد رنگی احاطه می شوند، تشخیص داده می شود.

شرایط جهت گسترش بیماری:

این قارچ معمولا به عنوان یک پاتوژن ضعیف در نظر گرفته می شود. به هرحال این قارچ طیف میزبانی وسیعی برابر با 68 گونه گیاهی دارد و می تواند در خاک و روی مواد گیاهی در حال زوال برای سالها زندگی کند. هوای بدون رطوبت و حرارتهای بین (10-30 درجه سلسیوس) آلودگی را تسهیل می کند. کنیدیهای قارچی و میکرو اسکلرتها می توانند بافت میزبان را که مستقیما با خاک آلوده در تماس است، آلوده سازند و یا می توانند به وسیله آبیاری هوائی یا پخش قطرات باران و یا از طریق زخمها به درون بافت میزبان نفوذ نمایند. آلودگی ریشه معمولا زمانی ایجاد می شود که گیاهان از نظر تغذیه ای شرایط رشدی نامطلوب در حال تنش باشند. و یا از طریق پاتوژن دیگری به ویژه قارچ Pyrenochaeta lycopersici آلودگی داشته باشد.

کنترل:

برنامه استفاده از قارچ کش که از اولین مرحله سبز شدن میوه آغاز می شود و تا برداشت ادامه پیدا کند، می تواند از استمرار حضور قارچ در خاک جلوگیری کند و میزان خسارت ناشی از این بیماری را کاهش دهد. طیف وسیع ضدعفونی کننده ها و جلوگیری از جراحت ریشه نیز می تواند خسارت ناشی از پوسیدگی ریشه ای نقطه سیاه را کاهش دهد.

ارقام مقاوم:

وجود ندارد.

پوسیدگی ریشه و میوه شاه بلوط هندی: Phytophthora Root Rot

عامل بیماری: Phytophthora parasitica , P.capsici , P.dreshleri

انتشار: سراسر جهان

علائم:

این قارچها می توانند تمامی قسمتهای گیاه را آلوده سازد. حتی می توانند باعث مرگ گیاهچه، پوسیدگی طوقه و ریشه، بلایت برگی و پوسیدگی میوه شوند. علائم ایجاد شده در ریشه به صورت زخمهای قهوه ای آب سوخته، روی ریشه های فرعی و اصلی که می تواند از از بالای سطح خاکی گیاه تا ساقه کشیده شود، ظاهر می گردند. در ضمن پیشرفت بیماری ریشه های کوچکتر جمع شده و میمیرند و زخمهای فرو رفته قهوه ای بزرگ روی ریشه های ثانویه بزرگتر و ریشه های اصلی شکل می گیرد. برش طولی از درون ریشه اصلی تغییر رنگ قهوه ای شکلاتی سیستم آوندی را که در فاصله کوتاهی در فراسوی زخمها کشیده شده است را نشان می دهد. گیاهانی که شدیدا آسیب دیده اند، نهایتا پژمرده شده و میمیرند. در آغاز آلودگی، روی برگها آلوده زخمهائی با شکل نامنظم و ظاهر آبسوخته که در هر سطحی از ساقه گسترش یافته اما نوعا در نزدیکی سطح خاکی هستند، ایجاد می گردد. زخمها ابتدا سبز تیره و آبسوخته اند و بعدا به رنگ قهوه ای و خشک درمی آیند. درحالی که زخمها گسترش می یابند می توانند به دور ساقه حلقه زده و مغز ساقه را قهوه ای کنند و باعث فساد مغز ساقه گردند. علائم میوه به صورت زخمهای آبسوخته قهوه ای خاکستری که می توانند به سرعت گسترش یابند و حلقه های متمرکز قهوه ای را تشکیل دهند، می باشد. این حلقه ها می توانند یادآور شاه بلوط هندی باشد و این علت نامگذاری است.

تغییر رنگ قهوه ای می تواند به مرکز میوه کشیده شود و میوه های رسیده به علت حمله ارگانیزمهای ثانویه به سرعت می پوسند.

شرایط جهت گسترش بیماری:

این قارچها طیف میزبانی نسبتا وسیعی دارند و می توانند در خاک و بقایای گیاهی آلوده حداقل به مدت 2 سال زنده بمانند. آنها می توانند از طریق آبیاری جاری و همچنین روی ادوات کشاورزی پخش شوند. آلودگی اولیه از طریق رطوبت و حرارتهای معتدل (20درجه سلسیوس)، آبیاری اضافی یا بارانی، توام با خاکهای سنگین توسعه و گسترش بیماری را تسهیل کنند.

کنترل:

قارچکشها می توانند خسارت این بیماری را کاهش دهند. بعلاوه عملیات زراعی که می تواند باعث کاهش خسارت شود عبارتست از: استفاده از تناوب سه ساله با محصولات غیر میزبان، اصلاح زهکشی خاک، خودداری از فشرده کردن خاک، استفاده از بسترهای چوب پشته ای جهت بسط زهکشی و استفاده از آبیاری کوتاهتر برای جلوگیری از دوره های طولانی اشباع خاک می باشد.

ارقام مقاوم:

وجود ندارد.

کپک برگی: Leaf Mold

عامل بیماری: (-SYN: Cladosporium fulvum)  Fulvia fulvum حداقل 13 نژاد شناخته شده دارد.

انتشار: سراسر جهان

علائم: اولین علائم بصورت نواحی سبز روشن تا زرد رنگ برسطح بالایی برگهای مسن تر ظاهر می شود. این امر با گسترش انبوه کنیدیهای قارچی به رنگ زیتونی برسطح زیرین برگ همراه است. درحین پیشرفت بیماری، برگهای پایین تر زرد شده و می افتند. قارچ نوعا روی برگها ایجاد می شود. بهرحال ساقه ها، شکوفه ها و میوه ها نیز ممکن است آلوده شوند. هرچند که این بیماری در مزرعه اتفاق می افتد، اما در گلخانه نیز به علت وجود شرایط مطلوب به سرعت گسترش یافته و به یک مشکل اساسی تبدیل می شود. در روی میوه پوسیدگی چرمی سیاهرنگی در انتهای دمگل گسترش می یابد.

شرایط جهت گسترش بیماری:

این قارچ یک ساپروفیت قوی است و می تواند به صورت کنیدیها و اسکلرتها در خاک و بقایای گیاهی، حداقل بمدت یکسال زنده بماند. کنیدیها براحتی توسط باد و باران پخش می شوند. همچنین انتشار بیماری می تواند از طریق لباس کارگران و ماشین آلات کشاورزی انجام شود. رطوبت نسبی بالا (%90) و حرارتهای گرم (24 درجه سلسیوس) برای انتشار بیماری بهینه است. بهرحال بیماری می تواند بین (10-32 درجه سلسیوس) گسترش یابد. اگر رطوبت نسبی از %85 کمتر باشد، بیماری کپک برگی پیشرفت نخواهد کرد.

کنترل:

یک برنامه خوب سمپاشی با قارچکش همراه با ایجاد تهویه مناسب و حرارت دادن به منظور کاهش رطوبت نسبی به کمتر از 85% می تواند خسارتهای ناشی از این بیماری را کاهش دهد. استفاده از ارقام مقاوم توصیه می شود. بهرحال تنوع وسیع نژادهای قارچ اغلب این امر را مشکل می سازد.

ارقام مقاوم:

وجود دارد.

پوسیدگی ریشه چوب پنبه ای: Corky Root Rot

عامل بیماری Pyrenochaeta lycopersici

انتشار: کانادا، اروپا، نیوزلند، ایالت متحده امریکا و به خصوص در گلخانه

علائم:

گیاهان آلوده ممکن است از رشد بازداشته شوند و معمولا فاقد بنیه قوی هستند. با پیشرفت بیماری ممکن است گیاهان پژمردگی روزانه و بی برگ شدن پیش از باردهی را نشان دهند. اولین علائم روی ریشه ها به صورت نواحی قهوه ای روشن می باشد. این مرحله از بیماری معمولا پوسیدگی ریشه قهوه ای نامیده می شود.

درحالیکه بیماری پیشرفت می کند ریشه های بزرگتر آلوده می شوند و زخمهای قهوه ای بسط می یابند، بطوریکه به نظر می رسد پوست در طول آنها چروک شده و ترک خورده است و بدین صورت به آنها ظاهری چوب پنبه ای را می دهد. در این مرحله ریشه های کوچکتر می توانند کاملا ترک بخورند و ریشه های اصلی و قاعده ساقه حقیقتا پوسیده و قهوه ای شوند.

شرایط جهت گسترش بیماری:

این قارچ روی محصولات کشاورزی متعدد تولید بیماری می کند و میکرواسکلرتهای آن در خاک و بقایای گیاهی، چندین سال می توانند زنده بمانند. بیماری در درجات پایین (26-30 درجه سلسیوس) نیز بیماری زائی دارد. انتشار قارچ احتمالا روی ابزار کشاورزی آلوده شده انجام می گیرد.

کنترل:

ضدعفونی خاک موثرترین وسیله کنترل این بیماری است. پیوند زدن روی پایه های مقاوم به ریشه چوب پنبه ای، به طور موثری برای تولید گوجه فرنگی گلخانه ای قابل استفاده است.

مرگ گیاهچه: Damping off

عامل بیماری: قارچهائی در گروه Phytophthora, Rhizoctonia, Pythium و تعدادی دیگر از قارچهای بیماری زا

انتشار: سراسر جهان

علائم بیماری:

فساد بذر و یا گیاه در شروع رشد قبل از بالا آمدن از خاک که به نام Pre-emergence و پوسیدگی گیاه بعد از بالا آمدن از خاک به نام Post-emergence کلا Damping off نامیده می شود. معمولا در محل یقه گیاهان بافت نرمی ظاهر ظاهر و گیاهچه سرنگون و از بین می رود، در پاره ای اوقات که شدت بیماری زیاد باشد، ریشه هم دچار پوسیدگی خواهد شد.

شرایط جهت گسترش بیماری:

شرایط مساعد برای ظهور این بیماری عبارتست از:

تراکم کشت، آبیاری بارانی، تهویه نامطلوب درصورتی که در زیر تونل پلاستیکی خزانه گیری شده باشد و بالاخره سرما و روزهای ابری. به هرحال بیماری در زمانی که هوا گرم باشد نیز قابل بروز است. گیاه در هفته اول و دوم رشد اکثرا حساسیت بیشتری به بیماری داشته و پس از آن ابتلاء بسیار کم می شود.

کنترل:

انتخاب بذر با کیفیت که قوه نامیه آن کامل باشد، بیماری را به حداقل می رساند. ضدعفونی خاک خزانه و یا مصرف بسترهائی از پیت ها که قبلا ضدعفونی حرارتی شده اند از راههای جلوگیری توسعه بیماری است. در کشت مستقیم نیز استفاده از بذور پوشش یافته با مواد قارچ کش نیز می توانند مفید فایده قرار گیرد.

ارقام مقاوم:

وجود ندارد.

سوختگی زود هنگام: Early Blight

عامل بیماری: Alternaria solani

انتشار: سراسر جهان

علائم:

نشانه ها ممکن است به صورت زخمهائی روی ساقه یا میوه ایجاد شود. این زخمها نوعا ابتدا روی برگهای مسن تر به صورت نواحی نامنظم به رنگ قهوه ای تیره و نکروتیک ایجاد می شود. این زخمها ضمن پیشرفت بیماری، گسترده می شوند و نهایتا به صورت حلقه های سیاه متحدالمرکز فشرده که ظاهری شبیه صفحه نشانه گیری دارند درمی آیند، یک هاله کلروتیک زرد، زخمهای برگی را احاطه می کند و اگر تعداد زخمها بسیار باشد، تمامی برگ زرد می شود و به سرعت به سمت بالا خشک می گردد. بی برگ شدن کامل گیاه می تواند زمانی اتفاق بیفتد که شرایط برای بیماری مطلوب باشد. زخمها ممکن است به صوت فرورفته، طویل شده و قهوه ای روی ساقه و دمبرگ ظاهر شوند. گسترش زخم در سطح خاک ممکن است موجب پوسیدگی یقه شود که اغلب ساقه را به صورت حلقه ای در بر می گیرد. زخمهای میوه اغلب در انتهای دمگل ایجاد می شود و به رنگ تیره در می آید.

شرایط جهت گسترش بیماری:

قارچها معمولا از فصلی به فصل دیگر روی ماده گیاهی درحال پوسیدگی در خاک زنده می مانند گوجه فرنگی ها، سیب زمینی ها و دیگر علفهای خانواده سیب زمینی می توانند به صورت منبع اشاعه بیماری عمل کنند. آلودگی و تولید اسپور قارچی در طول دوره های گرم (24-26 درجه سلسیوس) و آب و هوای بارانی یا مرطوب انجام می گیرد. اسپورهای قارچ سپس به وسیله باد و باران پخش می شوند. این بیماری در شرایط مطلو پایا می تواند به سرعت انتشار یابد. همچنین این بیماری می تواند در آب و هوای خشک، دوره های شبنم فراوان و یا در صورت استفاده از آبیاری بارانی شدت یابد.

کنترل:

برنامه سم پاشی با قارچ کش موثرترین روش کنترل سوختگی زود هنگام است.

پوسیدگی میوه: Fruit Rots

عامل بیماری: گروه قارچهای Erwinia, Alternaria, Rhizoctonia, Pythium, Phytophthora و دیگر قارچها و یا باکتریها.

علائم بیماری:

1-Black Mold کپک سیاه: لکه های قهوه ای تا سیاه فرورفته ای روی میوه ظاهر می شود که ادامه آن در داخل گوجه فرنگی نیز رسوخ می یابد.

2-Sour Rot پوسیدگی ترش: نوار عمودی روی میوه مانند V برعکس به رنگ سفید به وجود می آید که تا حدودی مانند ترک خوردگی دم میوه می تواند باشد، ولی بوی ترشیدگی از این شکاف به مشام می رسد.

3-Phoma Rot پوسیدگی فومایی: لکه های کوچک و کمی کشیده روی ساقه در ابتدا ظاهر شده و بعدا به صورت دایره ای سیاه رنگ نمایان خواهد شد.

4-Buckeye Rot پوسیدگی شاه بلوط هندی: روی میوه های نارس پوسیدگی چرم مانندی و بدون ترتیب خاصی ظاهر می گردد. که پس از مدتی بخشی از میوه به رنگ روشن و بخش آلوده قهوه ای مایل به سیاه در می آید.

5-Cottony Leak تراوش پنبه ای: میوه نرم شده و لکه های سفید روی آن ظاهر می شود.

6-Soil Rot پوسیدگی خاک: هنگام تماس میوه با خاک مرطوب لکه های قهوه ای روشن در آن قسمت از میوه قابل مشاهده است.

شرایط جهت گسترش بیماری:

هم باکتری هم قارچها از طریق منافذ طبیعی مثل زخمهای ساقه یا از طریق ترکهای ناشی از رشد و زخمهای ایجاد شده به علت تغذیه و یا صدمات مکانیکی حشرات وارد خواهند شد. معمولا درجه حرارتهای گرم و رطوبت زیاد شرایط مناسب را برای باکتریها و قارچها جهت آلوده سازی میوه فراهم می کند.

کنترل:

جلوگیری از زخم شدن میوه به ویژه در زمان برداشت محصول، روشهای زراعی که از تماس میوه با خاک جلوگیری می کند به پیش گیری از بسیاری پوسیدگی های میوه کمک می کند. ایجاد تهویه در مزرعه با منظم کردن ردیفهای کاشت در جهت وزش بادها و استفاده از کاهش تراکم بوته به منظور کوتاه کردن طول زمان مرطوب ماندن میوه ها و برنامه آبیاری نشتی جهت حداقل رساندن طول زمانی که آب آزاد روی میوه باقی می ماند، به کاهش این بیماری کمک می کند. قارچ کشها ممکن است پوششی علیه بعضی پوسیدگیهای قارچی باشند. ارقامی که دارای میوه سفت و مقاوم به ترک دارند ممکن است از آلودگی به بعضی پوسیدگی های قارچی مصون بمانند.

ارقام مقاوم:

وجود ندارد.

پوسیدگی ریشه و طوقه فوزاریومی: Fusarium Crown Rot

عامل بیماری: Fusarium oxysporum f.sp.rodicis lycopersici

انتشار: سراسر جهان

علائم:

اولین نشانه ها زمانی زمانی مشاهده می شود که گیاه در مرحله میوه دهی رسیده است. این نشانه ها شامل زرد شدن برگهای پیر است که بتدریج به برگهای جوان نیز سرایت می کند. زمانیکه بیماری شدید است، گیاهان ممکن است بسرعت پژمرده شده و بمیرند. بهرحال یک پژمردگی در طول روزهای آفتابی داغ معمول می باشد. در ضمن پیشرفت بیماری، کل سیستم ریشه ای قهوه ای می شود و ریشه اصلی پوسیده می شود. زخمهای قهوه ای شکلاتی یقه گیاه یا در نزدیکی سطح آن گسترش پیدا می کنند و به درون سیستم آوندی کشیده می شوند. این تغییر رنگ آوندی قهوه ای نوعا بیش از 25 سانتیمتر بالای یقه گسترش نمی یابد. این بیماری اکثرا در واحدهای گلخانه ای مشاهده می شود.

شرایط جهت گسترش بیماری:

قارچ می تواند در خاک، روی گیاهان آلوده و روی ریشه های میزبانهای حد واسط (بادمجان، فلفل، و تعدادی از بقولات) برای سالهای متمادی بقا یابد. کنیدیهای قارچی می توانند در خاک موجود روی ماشین آلات مزرعه ای، در آب آبیاری و از طریق هوا پخش شوند. آلودگی از طریق ریشه های موئی و زخمهای ایجاد شده براثر تشکیل ریشه های ثانویه گسترش یابد. بیماری در خاکهائی با درجه حرارت معتدل (20 درجه سلسیوس) سریعتر توسعه می یابد.

کنترل:

استفاده از ارقام مقاوم به پوسیدگی ریشه و طوقه فوزاریومی موثرترین راه برای کنترل این بیماری است. ضدعفونی بذر همراه با آغشته کردن آنها به قارچ کش نیز ممکن است خسارت بیماری را کاهش دهد. به هرحال در گلخانه ها بهترین روش ضدعفونی خاک به وسیله بخار آب و یا مواد شیمیائی می باشد.

ارقام مقاوم:

وجود دارد.

پژمردگی فوزاریومی: Fusarium Wilt

عامل بیماری: Fusarium oxysporum f.sp.lycopersici 3 ریس شناخته شده دارد .

انتشار: سراسر جهان

علائم:

گیاهچه های آلوده از رشد باز می مانند و برگهای پیرتر زرد و پژمرده می شود. گیاهانی که شدیدا آلوده شده اند می  میرند. در گیاهان بزرگتر علائم با زرد شدن برگهای پیرتر آغاز می شود. داخل ساقه های فرعی زرد شده و می میرند و نمائی زرد را در مزرعه ایجاد می کنند. علائم اغلب تنها با زرد شدن یک سمت برگ یا ساقه های فرعی، مشخص می گردد. برگهای آلوده پژمرده شده و می میرند و این در حالیست که متصل به ساقه باقی می مانند. زمانیکه ساقه به طور مورب بریده شود یا زمانیکه شاخه ها از ساقه اصلی جدا شوند، یک تغییر رنگ قهوه ای مایل به قرمز در بافت آوندی مشهود است. این تغییر رنگ تا بالای گیاه ادامه دارد.

شرایط جهت گسترش بیماری:

قارچ می تواند سالهای متمادی در خاک زنده بماند و توسط خاک آلوده، روی ماشین های زراعی، بقایای گیاهی آلوده و آب آبیاری پخش شود. آلودگی از طریق زخمهی ایجاد شده روی ریشه به علت عملیات زراعی، تشکیل ریشه های ثانویه و تغذیه نماتود ایجاد می شود و بیماری زمانی که حرارت خاک گرم است (28 درجه سلسیوس) به سرعت گسترش می یابد. پوسیدگی فوزاریومی با افزایش المانهای غذائی مانند، فسفر و ازت آمونیومی افزایش می یابد.

کنترل:

استفاده از ارقام مقاوم موثرترین راه برای کنترل این بیماری است.

ارقام مقاوم:

جهت نژادهای1و2 وجود دارد.

لکه برگی خاکستری: Gray Leaf Spot

عامل بیماری: Stemphylium solani

(Syn: Floridanum) S.lycopersici, S.botryosum f.sp. lycopersici

علائم:

زخمهای برگی ابتدا به صورت خالهای قهوه ای-سیاه کوچک ظاهر می شوند. این لکه به زخمهای زاویه دار لعابی با قطر ((mm3 گسترش می یابد و اغلب توسط یک ناحیه زرد رنگ احاطه می شوند. این زخمها خشک شده و ترکهائی در مراکزشان ایجاد می شود. در صورت شدت بسیاری، برگها زرد شده و می افتند و نهایتا گیاه بی برگ می شود. میوه ها و ساقه ها با این قارچ می توانند آلوده شوند.

شرایط جهت گسترش بیماری:

قارچ می توند در خاک و روی بقایای گیاهی از یک سال به سال آینده باقی بماند. بعلاوه گیاهان گوجه فرنگی خودرو و محصولات خانواده سیب زمینی و علفهای هرز به عنوان منابع انتقال بیماری عمل می کنند. به نظر می رسد که نشاهای آلوده نیز منبع مهمی برای انتقال باشند. اسپورهای قارچ توسط باد و ترشح آب از سطح بافتهای آلوده پخش می شود. آب و هوای گرم و مرطوب و نمناک برای گسترش بیماری مطلوب می باشد. همچنین بیماری می تواند در نواحی خشک، زمانی که دوره های شبنم طولانی است یا از آبیاری بارانی استفاده می شود به صورت معضل درآید.

کنترل:

به منظور کنترل بیماری در زمان رشد ارقام حساس می بایست از قارچ کش استفاده شود، تراکم مناسب بوته در واحد سطح و حذف شاخه های اضافی در کاهش بیماری به جهت امکان تهویه مناسب تر، موثر است.

ارقام مقاوم:

وجود دارد.

کپک خاکستری: Gray Mold

عامل بیماری: فرم جنسی Botrytis cinerea (Botryotinic fuckeliana)

انتشار: سراسر جهان

علائم:

این قارچ تمامی قسمتهای هوائی گیاه را می تواند آلوده کند و نوعا از طریق زخمها روی ریشه و یا ساقه وارد می شود. روی ساقه آلودگی ابتدائی به صورت زخمهای بیضوی و آب سوخته ظاهر می شود. این زخمها در شرایط رطوبت زیاد دچار رشد کپکی شده که برنگ خاکستری در می آیند و می تواند گیاه را به صورت حلقه ای احاطه و نابود کند. عامل بیماری از طریق زخمهای ساقه ناشی از هرس وارد بافت گیاه می شوند. آلودگی برگی معمولا از یک شکاف زخمی به صورت زخمهای V شکل که با اسپورزائی قارچی خاکستری پوشیده شده اند، آغاز می گردد. این قارچ معمولا انتهای دمگل میوه را آلوده می کند، جائی که قارچ می تواند به سرعت پخش شود و زخمای ناشی از اسپور زائی خاکستری قهوه ای را شکل می دهد که مجددا به پوسیدگی آبکی گسترش می یابد.

لکه ها یک علامت غیر معمول هستند که روی میوه تشکیل می شوند و به وسیله حلقه های کوچک سفید تا زرد بسیار کم رنگ یا سبز مشخص می گردند که روی میوه قرمز یا سبز گسترش می یابند. نقاط کوچک و دایره ای شکل سفید روی میوه های سبز قابل مشاهده است که نتیجه فعالیت این قارچ می باشد، بعدا که نور کافی می شود و حرارت بالا می رود توسعه این لکه ها متوقف خواهد شد.

شرایط جهت گسترش بیماری:

این قارچ طیف میزبانی وسیعی دارد. این قارچ یک ساپروفیت موثر است و می تواند در خاک و بقایای گیاهی آلوده به شکل اسکلروت برای دوره های طولانی زنده بماند. این قارچ بعنوان یک پارازیت ضعیف محسوب می شود و نوعا بافتهای گیاهی را از طریق زخمها آلوده می کند. زمانی که رطوبت مناسب است، اجرام خاکستری اسپورهای قارچ تولید می شوند که به راحتی توسط باد پخش می شود. شرایط ابری، سرد و مرطوب برای پیشرفت این بیماری لازم است. تراکم کشت و تهویه ضعیف ممکن است منجر به ایجاد مشکلات جدی کپک خاکستری شود.

کنترل:

یک برنامه استفاده از قارچ کش و ایجاد تهویه مناسب برای گیاه با انجام هرس و متعاقب آن استفاده از یک قارچ کش برای زخمهای حاصل از هرس می تواند این بیماری را کاهش دهد.

ارقام مقاوم:

وجود ندارد.

سوختگی دیر هنگام: Late Blight

عامل بیماری: Phytophthora infestanse حداقل 2نژاد (1و0) شناخته شده اند.

انتشار: سراسر جهان

علائم:

اولین نشانه، خمیدگی دمبرگهای آلوده به سمت پایین است زخمهای ساقه و برگ بزرگ، نامنظم و سبز رنگ می باشند. این لکه های بزرگ، قهوه ای رنگ و کاغذی مانند می شوند. در طول آب و هوای مرطوب ممکن است در پشت برگ رشد قارچی بصورت اسپورهای سفید رنگ وجود داشته باشد. سوختگی سریع کل برگ در طول دوره های گرم و مرطوب در تمام شاخ و برگها ایجاد می شود. مزارع آلوده می توانند صدمات میوه ای و شاخ و برگی فراوانی داشته باشند. زخمهای تشکیل شده روی میوه بصورت دملهای سفت، بزرگ، نامنظم و برنگ سبز قهوه ای می باشد. سطح زخم میوه، ظاهری روغنی و خشن دارد.

شرایط جهت گسترش بیماری:

این قارچ می تواند روی سیب زمینی و گوجه فرنگیهای خودرو، در پوستهای سیب زمینی دور ریخته شده روی علفهای خانواده سیب زمینی زنده بماند. اسپورهای قارچ میوانند توسط طوفانها تا فواصل زیادی حمل شوند. آب و هوای مرطوب و سرد گسترش این بیماری را افزایش می دهد. تحت این شرایط بیماری به شدت گسترش می یابد و می تواند تمامی یک مزرعه گوجه فرنگی در حال تولید را در عرض چند روز تخریب کند.

کنترل:

برنامه سمپاشی با قارچکش موثرترین روش برای کنترل سوختگی دیرهنگام است. پرهیز از کاشت در زمینی که قبلا در آن سیب زمینی کشت شده است یا نزدیک به مزرعه سیب زمینی بوده است، زیرا که این بیماری به وفور همراه با سیب زمینی دیده می شود.

ارقام مقاوم:

موجود است.

سفیدک حقیقی: Powdery Mildew

عامل بیماری: Oidium lycopersicum

انتشار: استرالیا، کانادا، اروپا، ژاپن، انگلیس، ایالات متحده امریکا

علائم:

بیماری ابتدا به صورت دایره های کوچک حاوی قارچی سفید رنگ با اسپورزائی که اصولا بر سطح روئین برگها ایجاد می شود، ظاهر می گردد. در حین بزرگ شدن زخمهای ناشی از اسپورزائی، بافت برگی زرد شده، سپس به قهوه ای گراییده و چروکیده می شود. اسپورزائی نوعا بر سطح روئین برگ که تمیز دهنده Oidium از Levillula  که نوعا بر سطح زیرین برگ اسپورزائی می کند، می باشد. زمانیکه آلودگی شدید باشد اجرام اسپورزائی قارچ تمامی سطح برگ را خواهد پوشاند، درست به همانگونه که دمبرگ، ساقه و کاسه گل را می پوشاند. به هر حال میوه بدون آلودگی باقی می ماند. هرچند که این قارچ در مزارع هوای آزاد گزارش شده است، اما در گلخانه، جائیکه کاهش محصول بر اثر کم برگ شدن گیاه صورت گرفته به معضل اساسی تبدیل می شود.

شرایط جهت گسترش بیماری:

این قارچ دامنه میزبانی نسبتا وسیعی دارد که می تواند روی آنها زنده بماند و کنیدیهای قارچ براحتی با جابجائی هوا تا مسافتهای دور می توانند پراکنده شوند. شرایط بهینه جهت گسترش بیماری شامل شدت نور کم، حرارت بین (20-27 درجه سلسیوس) همراه با رطوبت نسبی بالا (95-85%) می باشد. به هر حال آلودگی می تواند در رطوبت نسبی کمتر از 50% نیز ایجاد شود.

کنترل:

استفاده از قارچ کشهای متعدد با محتوای سولفور، در صورت ایجاد پوشش کامل برگ می تواند در یک برنامه زمانبندی شده موثر واقع شود.

ارقام مقاوم و یا حساسیت کمتر:

وجود دارد.

لکه برگی سپتوریایی: Septoria Leaf Spot

انتشار: سراسر جهان

علائم:

نشانه ها ابتدا به صورت زخمهای کوچک، سیاه و آبسوخته روی برگهای مسن تر ظاهر می شود. این زخمها بزرگ می شوند تا تشکیل زخمهای دایره ای با قطر تقریبی mm5 را بدهند که دارای حاشیه سیاه تا قهوه ای با مراکز خاکستری می باشند. که با ساختارهای اسپورزائی قارچ سیاه و کوچک منقوط شده اند (پیکنیدها). زخمهای روی ساقه، دمبرگ و کاسه گل گرایش به بزرگ شدن دارند، درحالی که پیکنیدها در مرکز آنها گسترش می یابد.

زمانی که بیماری شدید است، زخمها به هم آمیخته و یکی می شوند که منجر به افتادن برگها و بی برگ شدن حقیقی گیاه می گردد.

شرایط جهت گسترش بیماری:

این قارچ می تواند روی بقایای گیاهی قبلی و علفهای هرز متعدد شامل تاج ریزی، نوعی گزنه، داتوره و گیلاس زمینی زنده بمانند. دوره های طولانی با رطوبت نسبی بالا 100% و حرارتهای بین (20-25 درجه سلسیوس) آلودگی و گسترش بیماری را تسهیل می کند. در زمانی که رطوبت بالاست، کنیدیهای قارچی بیشماری از پیکنیدها خارج می شوند. سپس این کنیدیها توسط باد و آبهای ترشح شده از باران یا آبیاری هوائی روی ابزار و لباسهای کارگران و تجهیزات زراعی قرار میگیرند و گاه این پیکنیدها توسط حشرات پخش می شود.

کنترل:

یک برنامه خوب سم پاشی با قارچ کش همراه با عملیات زراعی مثل حذف یا زیرخاک کردن بقایای گیاهی و تناوب زراعی 3 ساله می تواند خسارت ناشی از این بیماری را کاهش دهد.

ارقام مقاوم:

وجود ندارد.

سوختگی جنوبی: Southern Blight

عامل بیماری: Sclerotium rolfsii فرم جنسی (Athelia rolfsii)

انتشار: سراسر جهان

علائم:

این قارچ می تواند باعث مرگ گیاهچه، پوسیدگی ریشه و طوقه و پوسیدگی میوه شود. اولین علائم روی گیاهچه ها زخم قهوه ای تیره در نزدیکی یا زیر سطح خاک است. بافت ساقه کاملا مورد حمله قرار می گیرد که این امر باعث مرگ گیاهچه و از بین رفتن آن می شود. گیاهانی که به شدت آلوده شده اند ممکن است نهایتا بمیرند. زخمها به گسترش خود ادامه می دهند که این امر باعث پوسیدگی ریشه زیر سطح خاک و گسترش آن به اندازه چند سانتی متر در بالای سطح خاک می گردد. در صورت کافی بودن رطوبت رشد قارچی سفید رنگی سطح زخم را می پوشاند و اسکلرتهای برنزه با قطر mm 1-2 به راحتی تولید می شوند. میوه هائی که در تماس با قارچ هستند به سرعت مورد حمله قرار می گیرند که این امر منجر به ایجاد زخم های فرورفته زرد رنگ می شود که اپیدرم آنها ترک خورده است. رشد قارچی سفید رنگ همراه با اسکلرتها بر سطح زخم ایجاد می گردد.

شرایط جهت گسترش بیماری:

این قارچ یک ساپروفیت موثر است و می تواند در خاک و بقایای گیاهی برای سالهای متمادی زنده بماند. قارچ می تواند در آب سطحی و جابجائی خاک آلوده روی تجهیزات زراعی پخش شود. حرارتهای بالا (30-35 درجه سلسیوس) و رطوبت زیاد گسترش بیماری را تسهیل می کند.

کنترل:

عملیات زراعی مثل تنظیم دقیق رطوبت خاک و زیر خاک کردن عمیق بقایای گیاهی و برنامه های زراعی بهداشتی مناسب که شامل حذف و سوزاندن تمامی گیاهان آلوده است می تواند به کاهش خسارت ناشی از این بیماری کمک کند. همچنین استفاده از قارچ کشها، تدخین و تناوب سه ساله با محصولاتی مثل سورگوم و ذرت می تواند به کاهش خسارت ناشی از این بیماری کمک کند.

ارقام مقاوم: