هر آنچه راجع به بذر باید بدانید!

بذرهای تراریخته چه نوع بذرهایی میباشند؟

بذرهای تراریخته یا دستکاری شده بذرهای حاصل از گیاهان تراریخته میباشند. گیاهان تراریخته نسبت به نوع بومی خود از لحاظ ژنتیک متفاوت میباشند و  توسط یکی از روش های مرسوم در علم بیوتکنولوژی و به سریع ترین روش ممکن (برخلاف سایر روش های مرسوم در اصلاح نباتات) به وجود آمده اند. هدف از این کار، بهبود مقاومت گیاه نسبت به برخی آفات یا بیماری های گیاهی، افزایش تحمل به تنش های غیر زنده همچون شوری و کم آبی، افزایش بهره وری و کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی و درنتیجه افزایش سطح سلامت جامعه می باشد. گیاهان تراریخته موافقان و مخالفان زیادی در سرتاسر دنیا دارد و عده ای از دانشمندان به اثرات سرطان زا بودن این محصولات  اشاره کرده اند، اما تا کنون اثرات سوئی که به طور حتم حاصل  از مصرف این نوع محصولات باشد گزارش نشده است. از جمله دیگر دلائل مخالفت استفاده از این محصولات ترس از رخدادهای پیش بینی نشده همچون  تغییر تدریجی گونه های بومی منطقه و انقراض آن ها می باشد. با این حال تا کنون محصولات تراریخته زیادی در سرتاسر دنیا تولید و کشت شده است و هم اکنون نیز در بعضی کشورها همچون ایران در حال کشت میباشند. محصولاتی همچون برنج مقاوم به کرم ساقه خوار برنج، سیب زمینی و پنبه نیز در حال طی کردن مراحل نهایی و اخذ مجوز رهاسازی در کشور میباشند.

بذرهای اصلاح شده یا F1 چیست؟

برخلاف بذرهای حاصل از گیاهان تراریخته، بذرهای اصلاح شده یا F1 بذرهای حاصل از تلاقی ارقام بومی منطقه با ویژگی های منحصر به فرد میباشند. این بذرها ملقب به "بذرهای هیبرید"  در طی سالیان متمادی و بعد از طی مراحل متعدد تست و ارزیابی انتخاب شده اند. ارقام هیبرید همانطور که از اسمشان مشخص است نسبت به والدین خود برتری کامل دارند چرا که ترکیبی از صفات کیفی و مفید هر دو والد هستند.با توجه به ویژگی های برتر این ارقام نسبت به والدین خود، بذرهای اصلاح شده می توانند بهترین گزینه برای کشاورزان باشند. چرا که بذرهای هیبرید علاوه بر پایداری و مقاومت بیشتر در برابر آفات و بیماری ها، دارای میوه ها و محصولات درشت تر و مرغوب تری خواهند بود و عملکرد آن ها نیز به مراتب بیشتر از سایر ارقام بومی منطقه است. تسهیل فرآیند برداشت نیز از جمله دیگر خصوصیات این ارقام است.

چرا نمی توان از بذرهای اصلاح شده یا F1 مجددا بذرگیری دستی کرد و جهت کشت استفاده نمود؟

از جمله ی دیگر نکات حائز اهمیت در خصوص بذرهای هیبرید، عدم امکان کشت مجدد بذرهای حاصل از این محصولات میباشد. در حقیقت بعد از یک بار کشت بذرهای هیبرید یا F1 و برداشت محصول هیبریدی، خواص ژنتیکی بذری که از محصولات جدید به دست می آید (F2) با بذر های نسل F1 بسیار متفاوت بوده و از لحاظ میزان کیفیت و کمیت قابل مقایسه با یکدیگر نمی باشند. به همین جهت به کشاورزان توصیه میشود در صورت استفاده از بذور هیبرید اقدام به بذرگیری دستی جهت کشت مجدد از آن ها ننمایند.کشت بذور هیبرید یک بازی دو سر برد برای کشاورزان و شرکت های تولید کننده این بذور میباشد. سود کشاورزان با کشت این بذور به جهت پایداری و مقاومت بیشتر در برابر آفات و بیماری ها، میوه ها و محصولات درشت تر و مرغوب تر و در نهایت عملکرد بیشتر خواهد بود و برای شرکت های تولید کننده به جهت عدم امکان کشت بذرهای حاصل از کشت محصولات هیبرید و برداشت محصول با همان کیفیت میباشد.

بذور  استاندارد یا OP چیست؟

بذرهای OP یا استاندارد و یا آزاد گرده افشان بذرهایی هستند که بدون هیچ گونه دستکاری و صرفا به شکلی طبیعی و تصادفی از طریق باد و حشرات گرده افشانی شده اند و به صورت طبیعی دارای تنوع میباشند. معمولا گیاهان تولید شده به این روش که دارای بهترین ویژگی از لحاظ عملکرد و یا انواع مقاومت ها باشند انتخاب شده و با دور نگه داشتن از سایر ارقام تکثیر میگردند. به دلیل کشت این ارقام در محیط ایزوله و ممانعت از گرده افشانی با سایر ارقام (به طور معمول با رعایت فاصله از سایر مزارع)، گیاهان تولید شده با این روش در هر نسل نسبت به نسل پیشین خود خالص تر شده و در نتیجه ویژگی های مطلوب خود را با تنوع کمتری نشان خواهند داد. در این روش میتوان بذرها را ذخیره و جهت کشت در سال بعد استفاده نمود و حتی میتوان در طی چندین نسل از آنها بذرگیری دستی کرد. تعداد زیادی از گیاهان زراعی و سبزیجات از این روش انتخاب و تولید شده اند و در حال حاضر در بازار به نام ارقام استاندارد در حال خرید و فروش میباشند.

پرایمینگ بذر چیست و چه ضرورتی دارد؟

در جریان پرایمینگ بذرها معمولا اجازه می یابند کمی آب جذب کنند (قبل از خروج ریشه چه). مقدار آب جذب شده در حدی است که مانع جوانه زنی میشود، اما امکان وقوع یک سری فرآیندهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی پیش از جوانه زنی را فراهم میکند. تیمارهای پرایمینگ بذر به منظور سرعت بخشیدن به جوانه زنی و رشد گیاهچه در شرایط طبیعی و تنش استفاده میگردند.

در شرایطی که بذرها عملیات پرایمینگ بر روی آن ها انجام شده باشد، بعد از استقرار در زمین سریعتر جوانه میزنند و جوانه زنی به طور همزمان صورت میگیرد. بخصوص در شرایطی که کاشت در درجه حرارت های نامطلوب صورت میگیرد. پرایم بذر با ترکیبات فنولیکی علاوه بر افزایش میزان جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و استقرار مناسب گیاه، منجر به پاسخ بهتر گیاه به تنش های محیطی همچون شوری و خشکی میگردد و با افزایش سطح ریشه ها در شرایط متغیر محیطی، گلدهی را زودتر و موجب افزایش  عملکرد کیفی و کمی محصولات می شود. هنگامی که بذر پرایم شده در محیط مناسب جوانه زنی قرار میگیرد، سریعتر از بذرهایی که پرایم نشده باشند جوانه زنی میکنند. نکته حائز اهمیت در مورد بذرهای پرایم شده نگه داری آن ها در انبار با دمای 4 الی 5 درجه سانتیگراد می باشد.

پوشش اطراف بذرهای پلت شده چیست و چه کاربردی دارد؟

از جمله روش های حفاظت از بذور تجاری، پوشش دار کردن آن ها با استفاده از مواد فعال همچون حشره کش ها یا قارچکش های سیستمیک میباشد.اهداف پلت کردن بذر یا seed pelleting عبارتند از تغییر شکل، افزایش وزن، اصلاح اندازه و ساختمان بذر که برای بهبود قابلیت کشت و کارکرد بذر استفاده میشود. بذر تعداد زیادی از گیاهان زراعی و به ویژه سبزیجات به شکل گرد و یکنواختی نیستند و در نتیجه کاشت دقیق این بذور برای حصول عملکرد مطلوب مشکل میباشد. در موارد دیگر بذرها اینقدر کوچک و سبک هستند که کاشت دقیق آن ها در خاک بسیار مشکل است. از مشخصه های پلت کردن بذر این است که شکل بذر به طور کامل تغییر میکند. انواع بذور پلت شده ای که در مقادیر قابل توجه تجاری شده اند عبارتند از چغندرقند، هویج، کرفس، کاهو، پیاز، فلفل، کلزا و ذرت شیرین و... میباشد.مسائل تکنیکی خاصی باید در طی فرایند پلت کردن بذر در نظر گرفته شود. مواد استفاده شده در این روش باید با بذر سازگاری داشته باشند، به نحوی که کیفیت بذر حفظ شود، از جوانه زنی آن جلوگیری نشود و همچنین درون هر پلت تنها یک عدد بذر وجود داشته باشد. اضافه کردن ترکیبات شیمیایی مفید از قبیل هرمون های گیاهی، عناصر کم مصرف، حشره کش ها و قارچکش ها به بذرهای پلت شده کارکرد آن ها را در شرایط مزرعه افزایش میدهد.